Krajobraz
Dolina Górnej Warty przecina teren Gminy Poraj z południa na północ. Warta wraz ze zbiornikiem zaporowym tworzy swoisty mikroklimat i wpływa na dość znaczny obszar gminy. Biegnie tędy dość wyraźna granica między Wyżyną Częstochowską (na wschodzie) i Wyżyną Śląską (na zachodzie).
Wyżyna Częstochowska, będąca północną częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, należy do specyficznych, pod względem przyrodniczym, krain geograficznych Polski. Praktycznie cały jej teren zbudowany jest z górnojurajskich wapieni, w dolinach pokrytych lessem. Kraina jest głównie rolnicza,
nie mniej jednak znaljdują się tutaj liczne wapienne ostańce, jaskinie i schroniska oraz ruiny zamków
i zamki, bardzo atrakcyjne turystycznie.
Z Gminą Poraj od strony wschodniej graniczy Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych, chroniący cenne wartości przyrodnicze tego obszaru. Część ostańców i skałek występuje w pobliżu miejscowości Choroń.
Od wschodu i północy teren gminy otaczają duże kompleksy leśne, ciągnące się aż po Częstochowę.
Teren Wyżyny Śląskiej należy do najsilniej przekształconych obszarów kraju. Sięgający aż do Poraja jej fragment północno-wschodni, jest stosunkowo słabo przekształcony, częściowo zalesiony, a w większości posiada charakter typowo rolniczy.
Teren Gminy Poraj, głównie ze względu na specyficzną rzeźbę, posiada kilka naturalnych powiązań
z obszarami sąsiednimi:
- poprzez Dolinę Warty w kierunku północnym aż do Częstochowy oraz w kierunku południowym
w rejon Myszkowa; - poprzez obszar (skałkowy) – krajobraz jurajski – we wschodniej części gminy w kierunku Olsztyna (północny-wschód) i Żarek (południowy-wschód) z terenem Zespołu Jurajskich parków Krajobrazowych;
- poprzez duże kompleksy leśne – w kierunku zachodnim (Starcza i dalej Lubliniec), w kierunku północnowschodnim (Janów) i w kierunku południowo-wschodnim (Myszków);
- poprzez tereny otwarte, zagospodarowane rolniczo – w kierunku północno zachodnim (Poczesna),
w kierunku północno-wschodnim (Biskupice, Zrębice) i w kierunku południowym (Lgota Górna, Siewierz).
Gmina Poraj z lotu ptaka
Fot.: arch. UG Poraj (Marcin Skabek)
